Toshkent Tibbiyot Akademiyasi
Psixiatriya va narkologiya kafedrasi tarixi
1896 yil 29 iyun kuni O’rta Osiyoda birinchi ixtisoslashtirilgan psixiatriya muassasasining rasmiy ochilishi bo’lib o’tdi, u hozirgi vaqtda Toshkent shahar klinik psixiatriya shifoxonasi hisoblanadi. 127 yil oldin ushbu muassasa «Toshkent harbiy gospitalining ruhiy kasalliklar bo’limi» deb nomlangan. Ochilish paytida bo’lim hozirgi kunda saqlanib qolgan uchta katta korpusdan iborat bo’lib, ular 24 nafar harbiy va 26 nafar (16 nafar erkak va 10 nafar ayol) fuqarolar uchun mo’ljallangan bo’lgan.
Toshkent tibbiyot Akademiyasining psixiatriya va narkologiya kafedrasi 1920 yilda Turkiston universiteti tibbiyot fakultetining psixiatriya kasalxonasi negizida tashkil etilgan.
1921 yilda L. V. Ansiferov kasalxonasining bosh shifokori etib tayinlanishi va 1920 yilda tashkil etilishi bilan Turkiston universiteti tibbiyot fakultetining psixiatriya kasalxonasi negizida tashkil etilishi bilan psixiatriya xizmatining tiklanishi va rivojlanishi bosqichi boshlanadi. 20-yillarning ikkinchi yarmida qurilish tugallanadi va bolalar psixonevrologik sanatoriysi va 4-klinik korpus ishga tushiriladi, u erda universitet tibbiyot fakultetining psixiatriya kafedrasi va klinikasi joylashadi.
O’ttizinchi yillar kasalxona tarixida muhim ahamiyatga ega, chunki kafedra ham, uning ko’plab bo’limlari ham, umuman kasalxona ham mahalliy Evropa ilmiy va tibbiy xodimlari tomonidan boshqariladi. 30-yillarning o’rtalarida O’ODU tibbiyot fakultetining bir qator bitiruvchilari E. A. Blankfeld, D. V. Afanasyev va Y. A. Blinovskiy nashr etilgan ilmiy ishlar asosida tibbiyot fanlari nomzodi bo’lishdi.
1941-45- yillar urushi boshlanganligi sababli kasalxonani yanada rivojlantirish rejalari asta-sekin qirqinchi yillar oxiriga qoldirildi. Ushbu urushda kafedra va kasalxona xodimlaridan: V. D. Afanasyev (kafedra mudiri va kasalxona bosh shifokori), A. E. Blankfeld, J. A. Blinovskiy, S. L. Demenshuk ishtirok etdilar. L. I. Demenshuk, N. V. Yeremin. N. P. lokay, O. A. Murtalibov (kasalxonaning bosh shifokori). B. C. Portnov, P. P. Skvortsov. P. P. Smirnov va boshqalar. qirqinchi yillarning boshida psixiatriya kafedrasini professor F. F. Detengof boshqargan. 40-yillarning oxiri yana bir tarixiy voqea bilan nishonlandi — 1949 yil 27 aprelda O’zbekiston tarixida birinchi marta tibbiyot fanlari nomzodi ilmiy darajasi professor F. F. Detengof rahbarligida «O’rta Osiyo issiq iqlimining epileptik tutqanoqlar va epileptiform holatlar chastotasiga ta’siri» nomli dissertatsiyasini bajargan o’zbek, psixiatr N. A. Aripovga berildi. Keyingi yillarda psixiatriya shifoxonasi negizida bemorlarga psixiatriya yordamini tashkil etish va qayta tashkil etishni yaxshilashga bosh shifokor O. A. Murtalibov va boshqalar hissa qo’shdilar hamda psixiatriya kafedralari ilmiy xodimlari bilan yaqin hamkorlikda amaliy shifokorlarni tayyorladilar.
1962 yil 5 yanvarda kasalxona va Respublika uchun muhim voqea yuz berdi — uning tarixida birinchi marta O’zbekistonning tub vakili X. A. Alimov psixiatriya bo’yicha doktorlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qildi. 1966 yil noyabr oyida professor X. A. Alimov tomonidan kasalxona negizida shifokorlarni qayta tayyorlash institutining yangi psixiatriya kafedrasi tashkil etilgan. 1972 yilda yana bir kafedra — Pediatriya tibbiyot institutining psixiatriya kafedrasi kasalxonasi negizida dotsent T. I. Ismoilov tomonidan tashkil etilganidan so’ng, uchta kafedra muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatishni boshladi. Shunday qilib, kasalxona Respublikada ilmiy va tibbiy kadrlar tayyorlashning eng kuchli markaziga aylanadi.
Kafedra 1960-yillar, markazda professor Detengof F. F.
Kafedra 1980-yillar, markazda professor Alimov X. O.
Kafedra 2000-yillar, markazda professor B. A. Toshmatov
tibbiyot fanlari doktori, professor Z. Sh. Ashurov kafedra xodimlari bilan
Psixiatriya va narkologiya kafedrasi mudirlari:
1920-1921 yillar- Y.V. Kannabih, tibbiyot fanlari doktori, professor
1921-1925 yillar-S. A. Preobrazhenskiy, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent
1925-1931 yillar A. V. Trapeznikov
1931 1934 yillar A. V. Ansiferov
1934 1940 yillar Y. A. Blinovskiy
1940– 1972 – F. F. Detengof, tibbiyot fanlari doktori, professor
1972-1997 yillar- H. O. Alimov, tibbiyot fanlari doktori, professor
1997 – 2007 yillar – B. A. Toshmatov, tibbiyot fanlari doktori, professor
2007-2012- yillar — N. I. Xodjayeva, tibbiyot fanlari doktori, professor
2012 yil- hozirgi vaqt – Z. Sh. Ashurov, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Professor Detengof F.F.
Professor Alimov Xudoyar Alimovich
Professor Toshmatov B.A.
Professor Xodjayeva Nazira Islomovna
kafedraning ilmiy yo’nalishi
30-yillarda
«Pellagra psixonevrologiyasi» va «Neyromalariya» D. V. Afanasyev va Y. A. Blinovskiy.
40-yillarda
«Yopiq bosh suyagi shikastlanishlarini tashxislash va davolash», «Takroriy jarohatlarning ro’li»(F. F. Detengof)
«Epileptik kasallikni chuqur o’rganish» (Y. A. Blinovskiy, N. A. Aripov)
Urushdan keyingi yillar
Shizofreniyada remissiya klinikasi, dinamikasi, tipologiyasini o’rganish (X. A. Alimov, I. X. Monasypova)
Takrorlanishning rivojlanish shartlari va shizofreniyaning oldini olish yo’llari (X. A. Alimov, 1961)
Shizofreniya bilan og’rigan bemorlarning somatik holatini o’rganish (A. A. Abduraximov, O. N. Eliseev)
Shizofreniyada qo’llab-quvvatlovchi terapiyaning xususiyatlari (B. A. Tashmatov, 1972).
Shizofreniyaning patogenetik mexanizmlari (T. I. Ismoilov, B. A. Tashmatov, N. I. Xodjaeva).
Shizofreniya patogenezidagi neyro-o’sish omilini o’rganish (B. A. Tashmatov)
90-yillar:
Shizofreniya muammosiga bag’ishlangan bir qator ilmiy ishlar bajarildi (X. A. Alimov, I. X. Monasypova, N. S. Bulycheva, X. S. Hamdamov)
Paroksizmal shizofreniyada remissiyalar (X. A. Alimov, I. X. Monasypova)
Shizofreniya bilan og’rigan bemorlarda nuklein kislotalarni o’rganish (T. I. Ismoilov)
Shizofreniya bilan og’rigan bemorlarda iz elementlarini o’rganish (D. G. Gulyamov, 1975)
Alkogolli psixoz va giyohvandlikni o’rganish (prof.- X. A. Alimov, A. U. Shayusupova, N. I. Xodjaeva, Sh.Sh. Magzumova. Sh.X. Sultonov, Z. Sh. Ashurov, U. X. Kuchkarov, A. T. Shamsiyev).
2000-2024 yillar:
Ashurov Z. Sh. turli xil ijtimoiy moslashuvlar va differentsial terapiyani optimallashtirish bilan ayol alkogolizmining klinik xususiyatlari
Kuchkarov U. H. postabstinent geroin giyohvandlik davridagi nevrozga o’xshash kasalliklar va differentsial terapiya taktikasi
Shamsiev A. T. geroin giyohvandligini bashorat qilish omillari
Sultonov sh. X. geroin giyohvandligi bilan og’rigan bemorlarni kompleks davolashda naltrekson preparati
Bryantseva N. N. er-xotinlarning jinsiy moslashuvidagi nevrotik kasalliklarning sababi va tuzilishi
Faxridinov S. X. shizofreniya bilan og’rigan bemorlarning mehnatga layoqatsizligining klinik va ijtimoiy omillari
Shadmanova L. Sh. surunkali alkogolizmda remissiyani shakllantirish bosqichida affektiv buzilishlarning xususiyatlari
Muhamedova Sh. T. klimakterik kasalliklar fonida ayol alkogolizmining klinik xususiyatlari.
Yadgarova N. F. ijobiy samaradorlik bilan terapevtik chidamli depressiyaning klinik bashoratchilari.
Tayyorlangan kadrlar:
2003 yil
Xodjayeva N. D. – tibbiyot fanlari doktori,» O ‘zbekiston Respublikasida o’ z joniga qasd qilganlarga yordam berish tashkiloti», ilmiy maslahatchi professor B. A. Toshmatov, professor D. A. Asadov
Magzumova Sh. Sh. – tibbiyot fanlari doktori, «O’zbekiston Respublikasida psixiatriya yordamini takomillashtirishning tibbiy-ijtimoiy jihatlari», ilmiy maslahatchi professor B. A. Toshmatov, professor D. A. Asadov.
2005 yil
Abdullajonova Sh. J. tibbiyot fanlari nomzodi, «PTSB bilan og’rigan bemorlarni tibbiy-ijtimoiy reabilitatsiya qilish», ilmiy rahbari professor Sh. Sh. Magzumova
2007
Sultonov Sh. X. — tibbiyot fanlari nomzodi, «Geroin giyohvandligining retsidiviga qarshi davolashda naltrekson va prodetokson preparatlari», ilmiy rahbar professor Gafurov F. Z.
Shamsiev A. T. – tibbiyot fanlari nomzodi, «Geroin giyohvandligining prognoz omillari», ilmiy rahbar professor N. I. Xodjaeva.
2010
Kuchkarov U. X. tibbiyot fanlari nomzodi, «Geroin giyohvandligining postabstinent holatlari klinikasi va differensiallashgan tuzatish usullari», ilmiy rahbari professor N. I. Xodjayeva.
Ashurov Z. Sh. tibbiyot fanlari nomzodi, «Ayollar alkogolizmining klinik xususiyatlari va differensiallashgan terapiyani optimallashtirish bilan ijtimoiy readaptatsiya turlari», ilmiy rahbari professor N. I. Xodjayeva.
Psixiatriya va narkologiya kafedrasida «Psixiatriya» va «Nakrologiya» mutaxassisliklari bo’yicha magistrantlar, shuningdek «Psixiatriya» va «Nakrologiya» mutaxassisliklari bo’yicha klinik ordinatorlar o’qitiladi. Psixiatriya kafedrasi dastlabki kunlardanoq ilmiy kadrlar va amaliy psixiatr-vrachlar tayyorlashda asosiy o’rinni egallab, uning negizida O’zbekiston psixiatrlari ilmiy maktabi tarbiyalangan va shakllangan.
Психиатрия ва наркология кафедрасини ташкил топиши ва ривожланиш тарихи (тўлиқ версияси)
